Stadion Feijenoord

Stadion Feijenoord, in de volksmond De Kuip, is een voetbalstadion in Rotterdam-Zuid (IJsselmonde). Het is een stadion met voetbalhistorie waar de betaaldvoetbalorganisatie Feyenoord haar thuiswedstrijden speelt. Drijvende kracht achter de bouw van dit stadion was Feyenoordvoorzitter Leen van Zandvliet, naar wie tevens het aanliggende plein is vernoemd. Het stadion werd ontworpen door de architect Leendert van der Vlugt, van architectenbureau Brinkman en Van der Vlugt. Met de bouw werd in 1935 begonnen; de opening was op 27 maart 1937. Van der Vlugt overleed in 1936 en heeft dus de opening niet meegemaakt.

De naam van het stadion wordt op verschillende wijzen gespeld. De eigenaar van het stadion is als 'Stadion Feijenoord N.V.' (met ij) ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel.[2] Deze spelwijze wordt ook gebruikt op de website van het stadion.[1] Onder andere in het Rotterdamse Stadsarchief, op briefpapier en boven de ingang aan de Olympiazijde (zie foto hiernaast) wordt daarentegen een y gebruikt: Stadion Feyenoord.

Plannen en bouw

Al decennialang is Feyenoord de 'bewoner' van De Kuip. Het stadion is ontworpen door architect Van der Vlugt. Grote man achter dit idee was Leen van Zandvliet. De voorzitter van Feyenoord in de jaren 30 riep op een dag uit "Ik heb het, ik heb het!" Hij was wakker geworden uit een droom; hij schreef het idee snel op een kladblok. De vorm van het stadion, met een 'loshangende' tweede ring zodat niets het uitzicht van de toeschouwers zou belemmeren, zou zijn droom tot hem zijn gekomen. Enkele maanden later werd architect Van der Vlugt uitgenodigd voor een gesprek. Een stadion met twee verdiepingen moest gerealiseerd worden. De kern van het gesprek was 'eenvoud', verfraaiingen kwamen er niet aan te pas.

In 1934 maakte Van Zandvliet enkele trips naar het buitenland om op zoek te gaan naar andere, soortgelijke stadions. Het Highbury van Arsenal FC maakte indruk op hem. Dat had namelijk ook sinds 1932 twee verdiepingen, hetzelfde idee als Van Zandvliet dus. Van Zandvliet vond dat de enorme toestroom van publiek tijdens wedstrijden van Feyenoord de bouw van een modern voetbalstadion met plaats voor tienduizenden toeschouwers rechtvaardigde. Hij ondernam tevens een studiereis naar Amerika en bezocht het stadion van de Boston Red Sox wat hem inspireerde om deze nieuwe inzichten van faciliteiten gecombineerd met meerdere lagen waarvanuit elk gezichtspunt de wedstrijd toch goed te zien zou zijn te verwezenlijken. Voor de financiering steunde hij op havenbaron Daniël George van Beuningen.

Eind 1934 werd er contact gezocht met Braat-constructiewerkplaatsen. Die wilde de taak op zich nemen en ging aan de slag. Een voetbalwedstrijd duurt twee keer drie kwartier. Tussendoor moet men spanning kwijt en wat kunnen eten. Zo zijn er dus zowel onder als boven toiletten tussen de stalen spanten gebouwd. Tevens moest er plaats zijn voor een vergaderruimte, een werkvloer, kleedlokalen, een hokje voor de officials en er is een politiebureau en ook nog een brandweerkazerne en het bevat ook nog eens 4 woningen. De trappen aan de buitenzijde van het stadion konden tevens als tribune dienen voor het trainingsveld. Van Zandvliet had haast; zo gauw er een bouwtekening klaar was, gaf hij direct de opdracht om te beginnen met de bouw van het stadion.

De eerste paal werd geslagen door Puck van Heel op 16 september 1935. Daarna werden er nog 578 heipalen 21 meter diep de grond ingeslagen. De bouw van het stadion werd in 1936 afgerond, maar doordat de door de gemeente beloofde infrastructuur rondom het stadion nog niet was aangelegd, stond het stadion er maandenlang onbruikbaar bij en vond de opening pas in maart 1937 plaats. Stadion Feijenoord had een capaciteit van 65.000, met onder meer veel staanplaatsen. Bij de kampioenswedstrijd van SVV tegen Heerenveen in 1949, zou een recordaantal van 69.300 toeschouwers aanwezig zijn geweest. Na enkele verbouwingen is de capaciteit teruggebracht tot 51.117 toeschouwers. Uit veiligheidsoverwegingen worden tegenwoordig nog minder mensen in het stadion toegelaten, waardoor wedstrijden uitverkocht zijn wanneer er 47.500 toeschouwers aanwezig zijn.

Het jaar 1936 was belangrijk voor de bouw van Stadion Feijenoord. Aan het stadion werden hoge eisen gesteld. Door 1500 mensen (onder meer mariniers en werklozen) werd dit stadion 'uitgetest'. Voor de grasmat werd zand uit Wassenaar gehaald en er werd speciaal gras geïmporteerd. Het stadion heeft tot op de dag van vandaag een goede staat van dienst voor wat betreft de grasmat.

Het stadion werd officieel opgeleverd op 23 juli 1937. Vóór deze officiële opening werd echter al in maart 1937, in de stromende regen, de eerste wedstrijd in Stadion Feijenoord gespeeld. Feyenoord en Beerschot maakten er een leuke wedstrijd van, waarbij Leen Vente het eerste doelpunt ooit in De Kuip scoorde. De Rotterdammers wonnen uiteindelijk met 5-2 van Beerschot, voor 37.825 toeschouwers. Feyenoord domineerde onder aanvoerder Puck van Heel. De slotfase van de openingswedstrijd was rechtstreeks op de radio te beluisteren, met commentaar van Han Hollander.

De tweede wedstrijd was er een tussen Nederland en België. Nederland won met 1-0, met als opvallend feit dat het weer Leen Vente was die, nota bene in hetzelfde doel, het eerste doelpunt als speler van het Nederlands voetbalelftal in dit stadion scoorde. Inmiddels heeft het Nederlands voetbalelftal meer dan 100 keer in Stadion Feijenoord gespeeld, ex-international Frank de Boer speelde zijn 100e interland in Stadion Feijenoord. Opvallend genoeg was dit ook de 100e wedstrijd die het Nederlands voetbalelftal in Stadion Feijenoord speelde. In de Tweede Wereldoorlog dreigde De Kuip te worden gesloopt, maar hoogstwaarschijnlijk door gemanipuleer met de opbrengst van het staal (opzettelijk te laag opgegeven), bleef het stadion gespaard.

In 1957, toen de vier kenmerkende lichtmasten van De Kuip voor het eerst aangingen, hadden deze een kracht van 200 lux. Anno 2018 is dat acht keer zoveel. In totaal zitten er in de lichtmasten 288 gasontladingslampen van 2000 watt, dat zijn er 72 per mast.

Stadion Feijenoord was niet alleen een voetbalstadion. Het bood ook ruimte aan andere sportactiviteiten: speedway, boks-, turn- en atletiekwedstrijden. In 1939 werden de Nederlandse atletiekkampioenschappen er gehouden.

Einde nabij

De bestaanszekerheid van Stadion Feijenoord is niet absoluut. Drie keer waren er plannen om het stadion te slopen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er dringend behoefte aan hoogwaardig staal. Staal was de kern van het stadion, en dus doelwit geworden. De liquidatie was nabij. Het plan vond geen doorgang. Het verhaal gaat op Zuid, dat toen de Duitsers kwamen inspecteren hoeveel tonnen staal ze konden winnen, de toenmalige directeur van het stadion slechts een derde van de werkelijke hoeveelheid opgaf. Dat maakte het slopen oninteressant.
In 1984 wilden de gemeenten Rotterdam en Amsterdam, de Olympische Spelen van 1992 naar Nederland halen. Er waren plannen voor een nieuw Olympisch Stadion, dat precies op de plek van Stadion Feijenoord zou moeten komen. Ook dat plan vond geen doorgang.
In de jaren negentig werd betonrot en erosie geconstateerd, en ontstond het gevaar dat Stadion Feijenoord niet meer aan de kwaliteitseisen kon voldoen. Slopen was een optie maar uiteindelijk is een renovatie uitgevoerd.

Renovatie

Het streven was een multifunctioneel stadion waar heel Rotterdam, en het liefst heel Nederland, plezier van zou hebben. In 1993 kwamen er plannen op tafel, die in 1994 gerealiseerd werden. Samen met Van den Broek en Bakema (nu Broekbakema en uitloper van het bureau van Van der Vlugt) werd het stadion gerenoveerd, omdat het bureau de huisarchitect is van het stadion. Het doel was dus om het stadion multifunctioneler te maken. Het rendement moest omhoog. Het vernieuwde stadion werd op woensdag 16 november 1994 officieel in gebruik genomen. Prins Willem Alexander verrichtte de heropening. De wedstrijd was een interland: Nederland-Tsjechië. Met het vernieuwde Stadion Feijenoord was Nederland een multifunctioneel gebouw rijker, en Feyenoord een voetbaltempel.

Het Maasgebouw werd eveneens geïntroduceerd. Het bevat eveneens twee verdiepingen en is ook multifunctioneel met zeven grote zalen. Onder meer: een grote receptie, een brasserie, een museum en kantoren. Roltrappen verbinden het Maasgebouw met de eerste ring van het stadion.

Tijdens de bouw werd er zelfs gevoetbald, er werd onder meer een bekerfinale gespeeld en een concert van Pink Floyd gegeven. De totale renovatie duurde acht maanden, er zat wel een grote voetbalpauze tussen omdat het WK gehouden werd in de Verenigde Staten. Voor de complete renovatie is 120 miljoen gulden neergelegd. Investeerders zagen het meteen zitten in een vernieuwd Stadion Feijenoord; ze hadden al plannen voor een totaal nieuwe Kuip. Stadion Feijenoord mag zonder toestemming van de Rotterdamse gemeenteraad niet gesloopt worden omdat het gebouw de status van gemeentelijk monument heeft.

Het stadion na de renovatie

Stadion Feijenoord heeft een grote facelift ondergaan. Zo is 85% van het stadion nu overdekt, waar dit eerder niet het geval was. Om popconcerten blijvend mogelijk te maken, is de kap niet groter gemaakt. Door de bouw van de Amsterdam ArenA en GelreDome heeft het stadion echter twee concurrenten gekregen en is het aantal concerten teruggelopen. De capaciteit is teruggebracht naar 51.117 zitplaatsen. De hekken die om het veld stonden werden vervangen door een drie meter diepe gracht. De bestaande staal- en betonconstructies, tribunes, trappen, balustrades en sanitaire voorzieningen zijn ook onder handen genomen en gerenoveerd. De spelers kregen betere kleedlokalen en de persruimtes zijn uitgebreid. Bij voetbalwedstrijden zijn minimaal 800 plaatsen gereserveerd voor de supporters van de tegenpartij.

Ook werden de business-units geïntroduceerd. Er werden 40 units gemaakt, elk 40 vierkante meter groot. Er kwamen veel nieuwe zalen die elk een eigen naam kregen. Voorbeelden daarvan zijn: de Guus Broxzaal, de Cor Kieboomzaal, de Coen Moulijnzaal, de Bas Paauwezaal, de Ernst Happelzaal en de Puck van Heelzaal.

Renovatie Olympiazijde

De Olympiazijde werd tien jaar na de grote renovatie ook onder handen genomen. De Olympiazijde is de oudste zijde in het Stadion Feijenoord. De ruimtes waren echter te klein en dienden gemoderniseerd te worden om bij grote evenementen ook gebruikt te kunnen worden. Ook de zalen van de Olympiazijde kregen een nieuwe naam. Onder meer Van Zandvliet kreeg een zaal naar zich vernoemd.

Toekomst

Tussen 2006 en 2013 waren de gemeente Rotterdam en Feyenoord onder de werknaam Nieuwe Kuip bezig met plannen voor een nieuw stadion, dat uiterlijk in 2018 had moeten verrijzen. Omdat het huidige stadion onvoldoende ruimte biedt om Feyenoord verder te laten groeien, werd er gewerkt aan plannen voor een stadion met 63.000 plaatsen. Het stadion moest verrijzen op Sportcomplex Varkenoord, vlak bij het bestaande stadion. Men had daarbij de intentie om het huidige Stadion Feyenoord, dat op de monumentenlijst staat, een nieuwe functie te geven. Op 10 juli 2013, toen er in de gemeenteraad geen meerderheid te vinden bleek voor een garantstelling, werd duidelijk dat er geen nieuwe Kuip zou komen.[3]

Op 1 mei 2014 werd besloten de bestaande Kuip grondig te verbouwen, waardoor het met 70.000 zitplaatsen het grootste stadion van Nederland zou worden. De kosten vielen evenwel veel hoger uit dan verwacht. Begin maart 2015 bleek dat de diverse betrokken partijen, waaronder de eigenaars van het stadion en enkele aannemers, geen voor alle partijen acceptabele oplossing konden vinden. De onderhandelingen werden daarop gestaakt. De 'vernieuwbouw' was daarmee van de baan.[4]

Op 18 maart 2016 werd bekendgemaakt dat Feyenoord de voorkeur geeft aan een nieuwe locatie langs de Maas, ter hoogte van de woonwijk De Veranda. Hier zou een nieuw complex, Feyenoord City, gebouwd moeten worden, met onder meer een stadion, winkels en woningen. De Kuip zou een andere bestemming moeten krijgen.[5]

Op 11 mei 2017 heeft de gemeente Rotterdam ingestemd met een nieuw stadion voor Feyenoord. Er wordt totaal 365 miljoen euro (waarvan 135 miljoen euro door de gemeente) uitgetrokken voor de bouw van een nieuw stadion en de realisatie van omliggende woon- en uitgaansgelegenheden.[6] Het nieuwe stadion zal een capaciteit van circa 65.000 toeschouwers krijgen.

Architectuur

Een tweede tribune die als een balkon boven de eerste ring hing, bestond al. Maar geen stadion had zo'n tweede ring vrijdragend, zonder steunpilaren in het zicht. Ook niet de honkbal-stadions, zoals die indertijd ontworpen werden.
Een doorlopende, rondgaande tribune was nieuw. Engelse stadions hadden (en hebben) grote tribune-bouwwerken, maar altijd als vier blokken langs het veld, met open of opgevulde hoeken. In Stadion Feijenoord is de vorm van de plattegrond overal gekromd, ook aan de lange zijde, zodat een echte kring ontstaat.
Het gebruik van staal en glas maakt het geheel licht en luchtig. Beton was sterk in opkomst, maar zou niet zulke slanke spanten hebben opgeleverd. Bovendien was de achterwand van de ondertribune uitgevoerd als glaswand. Daardoor is de eerste ring vanuit de achterzijde licht en vanaf het veld gezien lijkt de tweede ring zelfs te zweven. Vanwege het gevaar zijn deze glaswanden vervangen door ondoorzichtig kunststof.
De trappen aan de buitenzijde zijn opvallend, maar niet brekend gemaakt. In feite bestaat elk trappenhuis uit twee complete, in elkaar gevlochten trappen (ongeveer zoals de DNA-structuur met een dubbele helix, pas 16 jaar later ontdekt).
Uiteindelijk volgt, in 1994, het nieuwe dak ook de rondgaande, kuipvormige lijnen. En ook vrijdragend (alsof de dakgoot de trek opvangt), met een lichtwand voor de zwevende indruk. Deze constructie werd mogelijk door nieuwe computerprogrammatuur, die lichter en sterker construeren mogelijk maakte. Deze derde ring ligt gewoon op de onderliggende tweede ring en door z'n driekante doorsnede en stijfheid zakt hij niet door.
Al sedert de opening wordt de ingang onder de Maastribunes opgesierd door het betonnen beeld 'De voetballer' alias 'de Pienantie' - en op 9 maart 1937, een dag voor de onthulling, door de Telegraaf 'Manus Gorilla' werd gedoopt - van Henk Chabot.
Dolf Henkes maakte voor de toenmalige koffiekamer een voetbalvierluik.

Grasmat

1937                          Aanleg veld
1995                          Nieuw veld ivm degeneratie van het gras na de renovatie
1998                          Nieuw veld ivm aanleg Grass Masterveld
2008                          Nieuw veld
2011                          Nieuw verbeterd veld
2013                          Nieuw veld
2014                          Nieuw veld
2015                          Nieuw veld
2016                          Nieuw veld na Monster Jam
2018                          Nieuw veld na Monster Jam

Concerten